Prawdziwe sekrety miasta ukryte są pod ziemią – w labiryncie piwnic, korytarzy i komnat, tworzących Podziemną Trasę Turystyczną. Ta unikalna atrakcja, ciągnąca się pod płytą rynku, odsłania przed zwiedzającymi nie tylko architektoniczne dziedzictwo, ale też burzliwe dzieje Rzeszowa, od kupieckiej prosperity po wojenne dramaty.
Geneza piwnic – od średniowiecza do nowożytności
Podziemna Trasa Turystyczna to system piwnic, których budowę rozpoczęto w XV wieku. Pierwsze komory powstały pod kamienicami mieszczańskimi w okolicach rynku, który od 1427 roku pełnił funkcję centrum handlowego dzięki przywilejom nadanym przez króla Władysława Jagiełłę.Piwnice służyły głównie jako magazyny dla towarów takich jak wino, sól, zboże czy skóry. Ich konstrukcja była dostosowana do potrzeb kupców – ściany wzmacniano kamieniem i cegłą, a sklepienia łukami odporowymi. Co ciekawe, głębokość piwnic sięgała 4–6 metrów (a nie 10 metrów, jak podają niektóre źródła), co i tak zapewniało stabilną temperaturę oraz ochronę przed pożarami.
W XVII wieku, za sprawą rodu Lubomirskich (a nie w XVI wieku), którzy przejęli władzę nad Rzeszowem, podziemia rozbudowano. Powstały wówczas dodatkowe poziomy, a niektóre piwnice połączono korytarzami. Wbrew legendom, nie stworzono jednak tajnych przejść do zamku Lubomirskich czy klasztoru Bernardynów.
Wyzwania geologiczne – trudy budowy w lessie
Kluczowym aspektem, który wpłynął na konstrukcję piwnic, była skala lessowa, czyli warstwy lessu stanowiące podłoże Rzeszowa. Less, choć łatwy w obróbce, jest podatny na erozję wodną i osuwiska. Aby zabezpieczyć piwnice, mieszczanie wzmacniali ściany drewnianymi stemplami i kamiennymi przyporami.W niektórych partiach podziemi widoczne są do dziś warstwy lessu – np. w tzw. Sali Lessowej, gdzie eksponowane są przekroje geologiczne. To właśnie te naturalne właściwości gruntu pozwoliły na drążenie głębokich komór bez użycia zaawansowanych technologii.
Piwnice w czasach wojen i pokoju
Podziemia pełniły różne funkcje na przestrzeni wieków.W czasie najazdów tatarskich i szwedzkich służyły jako schronienie, choć nie ma dowodów na ich militarne wykorzystanie przez konfederatów barskich.
W XVIII i XIX wieku, wraz z rozwojem miasta, część piwnic przekształcono w warsztaty rzemieślnicze (np. kuźnie).
W okresie II wojny światowej Niemcy wykorzystywali je jako magazyny, ale brak potwierdzenia, że działała tu konspiracja Armii Krajowej.
Po 1945 roku piwnice stopniowo popadały w ruinę. Zalewała je woda, a mieszkańcy zasypywali śmieciami. Przełom nastąpił dopiero w 1995 roku, gdy rozpoczęto prace zabezpieczające, które odsłoniły 25 komór i korytarzy na trzech kondygnacjach.
Odkrycia archeologiczne – ślady przeszłości
Podczas renowacji w latach 90. XX wieku odkryto ponad 1000 artefaktów, w tym:
- Monety z czasów Jana Kazimierza i Władysława IV,
- Fragmenty naczyń ceramicznych (w tym XVI-wieczne dzbany),
- Narzędzia rzemieślnicze, np. noże garbarskie.
Współczesna trasa – edukacja i turystyka
Podziemna Trasa Turystyczna została udostępniona zwiedzającym w 2001 roku (a nie w 2007). Jej długość wynosi 213 metrów, a trasa prowadzi przez 15 sal tematycznych. Wśród nich warto wymienić:
- Komnatę Kupiecką z replikami średniowiecznych beczek i wag,
- Izbę Rzemiosł, gdzie prezentowane są narzędzia garncarzy i bednarzy,
- Sali Historii, z makietą pokazującą rozwój Rzeszowa.
- Multimedialne elementy (np. ekrany dotykowe) pozwalają zapoznać się z procesem budowy piwnic, a w Sali Lessowej wyświetlany jest film o geologii regionu.
Legendy a rzeczywistość
Choć podziemia owiane są legendami, większość z nich nie ma potwierdzenia w źródłach:
- Beczki złota Szwedów – brak jakichkolwiek śladów po skarbach,
- Duchy mieszczan – to element folkloru, podobnie jak opowieść o „Białej Damie”.
Podziemna Trasa to nie tylko atrakcja turystyczna, ale przede wszystkim materialny zapis dziejów miasta. Jej mury pamiętają kupieckie targi, pożary i codzienny trud rzemieślników. Dzięki rewitalizacji, Rzeszów zyskał przestrzeń, która łączy przeszłość z nowoczesnością.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.